Boy artımı uşağın ümumi inkişafının mühüm göstəricilərindən biridir. Valideynlər üçün övladlarının boyunun yaşıdlarından geri qalması narahatedici ola bilər. Bu yazıda uşaqlarda boy çatışmazlığının əsas səbəblərinə nəzər salacaq və nə zaman həkimə müraciət etməli olduğunuzu izah edəcəyik.
Boy çatışmazlığı nədir?
Boy çatışmazlığı, uşağın yaşı, cinsi və genetik potensialına nisbətən aşağı boya sahib olmasıdır. Tibbi dildə bu hal boyun standartdan 3-cü percentilin altında olması ilə xarakterizə olunur. Bəzi hallarda sadəcə gecikmiş böyümə ola bilər, lakin bəzən ciddi tibbi problemlərin göstəricisi də ola bilər.
Əsas səbəblər
1. Genetik faktorlar (ailəvi qısaboyluluq)
Əgər valideynlərdən biri və ya hər ikisi nisbətən qısaboydursa, uşaq da genetik olaraq bu xüsusiyyəti miras ala bilər. Bu, patoloji hal deyil və normal inkişaf sayılır.
2. Gecikmiş inkişaf
Bəzi uşaqların fiziki inkişafı və ergenlik dövrü gecikmiş olur. Bu uşaqlar əvvəlcə yaşıdlarından geri qalsalar da, sonradan boy artımını bərpa edirlər və normal boya çatırlar.
3. Qidalanma pozğunluqları
Zəif və ya qeyri-kafi qidalanma uşağın böyüməsini ləngidə bilər. Zülal, vitamin və mineral çatışmazlığı — xüsusilə D vitamini, sink və dəmir kimi elementlərin azlığı — boy artımını mənfi təsir edir.
4. Xroniki xəstəliklər
Aşağıdakı xəstəliklər uşaqlarda boy çatışmazlığına səbəb ola bilər:
- Endokrin pozğunluqlar (böyümə hormonu çatışmazlığı, hipotiroidizm)
- Mədə-bağırsaq xəstəlikləri (Çölyak xəstəliyi, Kron xəstəliyi)
- Böyrək və ürək xəstəlikləri
- Sümük displaziyaları
5. Psixososial faktorlar
Uşağın daim stres və emosional gərginlik altında olması, ailə içi problemlər və laqeydlik boy artımını ləngidə bilər. Buna psixososial cırtdanlıq deyilir və emosional vəziyyət düzəldikdə inkişaf da normallaşa bilər.
6. Dərman istifadəsi
Uzun müddət kortikosteroid istifadəsi (astma və ya otoimmün xəstəliklər səbəbilə) boy artımını zəiflədə bilər.
Nə zaman həkimə müraciət etməli?
Aşağıdakı hallarda endokrinoloq və ya pediatrla məsləhətləşmək tövsiyə olunur:
- Uşaq yaşıdlarından nəzərəçarpacaq dərəcədə qısadır
- İllik boy artımı 4-5 sm-dən azdır
- Ergenlik gecikirsə (12 yaşdan sonra başlanmırsa)
- Boy artımı dayanıbsa və ya geriləyibsə
- Ailədə boyla bağlı problem yoxdursa, amma uşaq hələ də geridə qalırsa
Müalicə və nəzarət yolları
Boy çatışmazlığı diaqnozu qoyularkən, uşağın tam tibbi tarixçəsi, ailə boy profili, laborator testlər və bəzən rentgen müayinələri tələb olunur. Əgər endokrin pozğunluq aşkarlanarsa, böyümə hormonu müalicəsi tətbiq oluna bilər.
Əlavə olaraq:
- Sağlam və balanslı qidalanma
- Fiziki aktivlik
- Yuxu rejiminə diqqət
- Stressdən uzaq, dəstəkləyici ailə mühiti
bunlar da uşağın optimal inkişafına yardımçı olacaq.
Nəticə
Uşaqlarda boy çatışmazlığı hər zaman ciddi xəstəlik əlaməti olmasa da, diqqətdən kənarda qalmalı deyil. Erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə bir çox hallarda normal inkişaf mümkündür. Əgər övladınızın boy artımında ləngimə hiss edirsinizsə, vaxtında mütəxəssisə müraciət etməyiniz tövsiyə olunur.
Mənbə:
Bu məqalə pediatriya və endokrinologiya sahəsində qəbul olunmuş elmi məlumatlara əsaslanır. Məlumatlandırma məqsədi daşıyır və həkim məsləhətini əvəz etmir.